
Από τον ιερό και άγιο στο… Santa!
Κατά τη γιορτινή περίοδο του φετινού Δεκεμβρίου 2013, θα το διαπιστώσατε και όλοι σας, όταν βγείτε στην Αγορά και όλα τα αγοραστικά κέντρα –τα σημερινά shopping centres– ο Father Christmas έχει μόνο ένα όνομα πια και λέγεται Santa. Έτσι λεγόταν και τα προηγούμενα χρόνια, αλλά φέτος μου φαίνεται ότι το όνομά του σαν να επισημοποιήθηκε και έμεινε μονολεκτικό ως Santa! Όπου να γυρίσεις αυτό βλέπεις.
Ποιος, όμως, του έδωσε το όνομα αυτό; Τα Ληξιαρχικά Γραφεία λένε ότι το Santa τον βάπτισε έτσι η ελληνική Δασεία. Δύσκολα σήμερα την βρίσκουμε στους ηλεκτρονικούς μας υπολογιστές. Είναι όμως αυτή εδώ: Αν πραγματικά σας ενδιαφέρει η ιστορία συνεχίζετε την ανάγνωση, αν όχι, καλές γιορτές και ιερές και άγιες μέρες να έχετε και χρόνια πολλά σε όλους σας.
Ο ΙΕΡΟΣ
Η λέξη ιερός υπάρχει στην ελληνική γλώσσα για πολλές χιλιάδες χρόνια. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια την πολυχρησιμοποιεί, αλλά και όλοι οι κλασικοί μας ποιητές και συγγραφείς. Οι Κακριδής και Καζαντζάκης στη μετάφραση του Ομήρου τον ιερόν τον λένε και άγιον. Οι δύο αυτές λέξεις μας έχουν παραπλήσιες σημασίες από την αρχαιότητα και σχετίζονται με το θείο.
Λέμε: ιερά βιβλία, Ιερά Σύνοδος, ιερός πόλεμος, ιερός Λόχος, ιερά εξέταση, ιερά οδός, δηλ. αγιασμένη, ιερά τριήρης, ιερός ναός και τόσα άλλα. Η επιληψία λέγεται ιερά νόσος και το τριγωνικό οστό που βρίσκεται στο κατώτατο άκρο της σπονδυλικής στήλης λέγεται ιερό οστό. Οι αγγλόφωνες πηγές μου το λένε «this is the centre of concentration of the Life Force = είναι το κέντρο της συγκέντρωσης της ζωικής δύναμης». Έτσι το εξηγεί και ο αρχαίος μας γιατρός Γαληνός.
Ο ΑΓΙΟΣ
Ο άγιος στην αρχαία μας γλώσσα αναφερόταν σε τόπους και πράγματα που προκαλούσαν σεβασμό και ευλαβικό φόβο. Αφροδίτης ιερόν και άγιον. Λαός άγιος. Όρκος άγιος και άλλα. Όταν όμως ήρθε ο χριστιανισμός (4ος αιώνας μ.Χ.), άλλαξε τη σημασία και άγιος χαρακτηρίστηκε ο θεός και οι άγγελοι. Όποιος δεν είχε ηθικές ατέλειες ονομάστηκε άγιος. Ο Όμηρος και ο Ησίοδος δεν χρησιμοποιούν τον άγιο, αλλά τον αγνό.
Στο χριστιανισμό η λέξη φτούρησε για τα καλά και ο άγιος έγινε αγιότερος και αγιότατος. Οι πρώτοι χριστιανοί ονομάζονταν μεταξύ τους άγιοι. Έτσι έγινε Άγιος ο θεός σε συχνότατη επαναλαμβανόμενη χρήση. Άγιος ισχυρός και άγιος αθάνατος. Γέμισε ο κόσμος από αγιοσύνη και στρατιές αγίων. Αγία Γραφή, Άγιοι τόποι, άγιος τάφος, άγια χώματα και έτσι έφτασε και η Άγια Νύχτα. Οι άγιοι προχώρησαν και έγιναν αγιότεροι και αγιότατοι μέχρι και τα Άγια των Αγίων.
Δεν μάς έφτανε αυτό, αλλά φτάσαμε και σε υπερθετικά ουράνια και ονομάσαμε άλλους πανάγιους και παναγίες. Έγινε πραγματικά μία μεγάλη κατάχρηση, αλλά η λαϊκή μούσα έκανε και την έκφραση «και ο άγιος φοβέρα χρειάζεται!», ίσως για να μάς φέρει στα λογικά μας ότι κάποιος δεν μπορεί να γίνει πιο άγιος αφού είναι άγιος. Ποιος είδε έναν άγιο και τι σημαίνει να είναι… πιο άγιος ή αγιότερος; Εξάλλου η λέξη έχει άκρως μεταφορική σημασία και στα Ελληνικά όντως το παρακάναμε με τον άγιο μέχρι στο σημείο που πολλοί σήμερα κάνουν το άγιο, αλλά και πολλοί διπλοσέρνουν τον άγιο και ονομάζονται ο άγιος-άγιος Τάδε! Ευτυχώς που όλα αυτά και πάρα πολλά άλλα, δεν μεταφράζονται σε άλλες γλώσσες γιατί θα μάς έπαιρναν με τις… λεμονόκουπες!
Ο ΙΕΡΟΣ ΚΑΙ ΑΓΙΟΣ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ
Η λατινική γλώσσα δεν είχε λέξη ούτε για τον ιερό, αλλά ούτε για τον άγιο. Βλέπετε, η ελληνική γλώσσα είχε ιστορία χιλιάδων ετών πριν έρθει σε επικοινωνία με τη λατινική γλώσσα. Οι Λατίνοι ως αγρότες δεν είχαν συλλάβει τέτοιες έννοιες στη γλώσσα τους. Έτσι όταν ήρθε ο καιρός να μεταφράσουν -ας πούμε- την παραπάνω έκφραση «ιερόν οστούν», η οποία είχε και θρησκευτική σημασία στις διάφορες θυσίες, την αφομοίωσαν στη γλώσσα τους. Το ιερόν όμως οι αρχαίοι μας το πρόφεραν με ένα δασύ τρόπο (πυκνό) και γι’ αυτό μέχρι σήμερα λέμε ότι παίρνει δασεία. Την πρόφεραν κάπως σαν Σιερόν.
Αυτό στα Λατινικά γέννησε το Sacrum. Από εδώ έγινε το επίθετό τους Sacer, Sacra, Sacrum = Ιερός, Ιερά Ιερόν και στα Αγγλικά το είπαν Sacred και το εξηγούν ως Holy, Consecrated = Συνιερόν! Το Οστούν (κόκκαλο) το είπαν Os, Ossis = From Greek οστέον. Επίσης ο Άγιος παίρνει δασεία και από αυτόν – με τον ίδιο τρόπο έκαναν οι Γάλλοι τον άγιο ως Sacrer. Λένε, όμως, επίσης ότι έγινε από το Sacrum, όπως εξηγήθηκε παραπάνω. Εννοείται η παραπλήσια σημασία, αλλά και ο άγιος έπρεπε να είναι διαφορετική λέξη με την ελληνική σημασία. Έτσι στα Αγγλικά ο άγιος έγινε Saint!
Η Αγγλική τα πήρε όλα έτοιμα από τη λατινική γλώσσα, αλλά ο σπόρος, δηλ. ο νοητικός και σημασιολογικός πυρήνας ήταν άκρως ελληνικός και προέρχονταν όλα από τον ιερό και τον άγιο. Χωρίς σχόλια ακούστε τις λέξεις: Ιερός = sacred, μυστήριο = sacrament, Θυσία = sacrifice (ιεροποιώ), ιεροσυλία = sacrilege, νεωκόρος = sacristan, καθαγιάζω, χειροτονώ = consecrate, βεβηλώνω = desecrate, απεχθάνομαι = exectrate. Άγιος = Saint, καθαγιάζω = sanctify (αγιοποιώ), ψευδευλάβεια = sanctimony, επικύρωση = sanction, αγιαστήριο/ιερόν/άδυτο/καταφύγιο = sanctuary και πολλά-πολλά άλλα. Έτσι και ο ΄Αγιος Νικόλαος έγινε Saint Nickolas, παραποιήθηκε στο Santa Claus (Άγιος Βασίλης;) και κατέληξε σήμερα σε σκέτο Santa παρακαλώ! Όπως και τα Χριστούγεννα πετσοκομμένα έμειναν Christmas!
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Και λέγατε ότι όλες αυτές οι λέξεις ήταν αγγλικές από τη λατινική γλώσσα. Είδατε τι προσφέρει η επισταμένη έρευνα; Εύχομαι σε όλους σας εξονυχιστικές έρευνες για το 2014, «για να μην είμεθα ανερεύνητοι θαρρώ», που λέει και ο Καβάφης, λίγο παραφρασμένος.
Source: Neos Kosmos